Słowo „aromaterapia” pojawiło się po raz pierwszy w tytule książki francuskiego chemika René-Maurice Gattefossé. Na początku XX wieku opisał on medyczne właściwości olejków eterycznych, zainteresowany tematem po tym, jak przypadkiem odkrył, że olejek lawendowy przyspieszył regenerację skóry na jego ręce po oparzeniu. Aromaterapią nazywamy gałąź medycyny naturalnej, która poprzez zastosowanie olejków eterycznych i innych substancji zapachowych ma poprawić nastrój i korzystnie wpłynąć na stan zdrowia. Wchłanianie tych związków
do organizmu następuje poprzez drogi oddechowe lub skórę, niektóre mogą również być przyjmowane doustnie. Są one skomplikowane pod względem budowy chemicznej, co sprawia, że nie zawsze ich mechanizm działania jest zrozumiały. Niemniej jednak wiele olejków jest używanych już od setek lat, co zdaje się potwierdzać ich skuteczność.
Pierwsze zapiski o pozyskiwaniu olejków eterycznych z roślin pochodzą z Dalekiego Wschodu sprzed 5000 lat. Przodownikami w wykorzystaniu aromatycznych substancji byli starożytni Egipcjanie. Dezynfekowali nimi powietrze, perfumowali ubrania, dodawali do wina i potraw. Z kolei Hipokrates zalecał kąpiele zapachowe i masaże olejami z dodatkiem olejków eterycznych. Starożytni Grecy i Rzymianie doceniali nie tylko korzyści zdrowotne aromaterapii, ale także jej walory estetyczne – perfumy były produktem na wagę złota. Miały inną postać niż obecnie, były to np. kadzidła, wonne pudry. Korzystano z nich podczas obrzędów religijnych, Hindusi wierzyli, że zapachy otwierają umysł i duszę.
Proces pozyskiwania olejków eterycznych z roślin za pomocą pary wodnej zgłębił Awicenna – arabski lekarz i chemik. Destylacja z parą wodną do dziś jest najpopularniejszą metodą otrzymywania substancji aromaterapeutycznych. Innymi metodami ich uzyskania są: wytłaczanie, sucha destylacja, ekstrakcja rozpuszczalnikami, czy enfleurage. Ostatnia metoda stosowana jest w przypadku roślin, które źle znoszą wysoką temperaturę (kwiat pomarańczy, jaśmin) i oznacza wchłanianie substancji zapachowych przez tłuszcz. Istnieje wiele postaci substancji zapachowych poza olejkami eterycznymi – konkrety, pomady, absoluty, żywice, wody aromatyczne i inne. W zależności od wybranego rodzaju, możemy je wykorzystać na różne sposoby.
Olejki eteryczne mają wszechstronne działanie. Ich najczęściej wykorzystywane w aromaterapii właściwości to:
- przeciwbakteryjne (olejek grejpfrutowy, bergamotowy, anyżowy)
- drażniące (kamfora, olejek eukaliptusowy, rozmarynowy)
- aseptyczne (olejek cytrynowy, cedrowy, cyprysowy)
- uspokajające (olejek goździkowy, walerianowy, melisowy)
- przeciwbólowe (olejek muszkatołowy, tatarakowy, miętowy)
- wykrztuśne (olejek szałwiowy, czosnkowy, sosnowy)
- przeciwzapalne (olejek rumiankowy, sandałowy, lawendowy).
Aromaterapia jest ważnym elementem zabiegów relaksacyjnych. W tym celu olejki w odpowiednim rozcieńczeniu lub w postaci płynnej można zastosować do masażu ciała. Efekt odprężenia uzyskamy za pomocą olejku z drzewa różanego, geraniowego czy lawendowego. Pobudzająco zadziała olejek imbirowy, cynamonowy lub rozmarynowy. Stymulująco i regenerująco na skórę wpłynie olejek neroli, lawendowy, limetkowy, cytrynowy. Podczas każdego zabiegu pielęgnacyjnego można wykorzystać kominek aromaterapeutyczny z odpowiednio dobranym olejkiem zapachowym.
W domowych warunkach poza inhalacją można wykonać kąpiel aromatyczną z dodatkiem naturalnych olejków. Podczas kąpieli powinno się wmasowywać w skórę olejki, które unoszą się na powierzchni wody. Wykonuje się też ciepłe lub zimne kompresy z wykorzystaniem mieszaniny wody i kilku kropli olejku. Wybierając odpowiednie substancje nie powinniśmy się kierować jedynie zapachem. Stosowanie aromaterapii wymaga przestrzegania kilku podstawowych reguł:
- Nie nakładamy stężonych olejków bezpośrednio na skórę, należy je wcześniej rozcieńczyć, np. przygotować w formie kosmetyku. Korzystne dla skóry jest rozpuszczanie ich w olejach bogatych w fitosterole, NNKT, witaminę E czy fosfolipidy – poleca się olej z pestek winogron, migdałów, pestek moreli, awokado.
- Alergia na dany olejek jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do jego zastosowania, warto najpierw zrobić test skórny.
- Niektóre olejki mogą wywołać ból głowy lub nudności, np. ylang-ylang.
- Nie należy z własnej inicjatywy przyjmować olejków eterycznych doustnie.
- Kobietom w ciąży odradza się wiele olejków, m.in. jaśminowy, miętowy, różany, tymiankowy, cyprysowy, niektóre mogą być stosowane tylko w dużym rozcieńczeniu.
- Dzieci nie powinny korzystać z większości silnych i drażniących produktów aromaterapeutycznych, zaleca się za to delikatne olejki, np. rumiankowy.
- Przeciwwskazaniem do stosowania olejków eterycznych są niektóre choroby (np. epilepsja – duża wrażliwość na olejek rozmarynowy) i zmiany skórne w fazie ostrej.
- Olejki cytrusowe mogą zadziałać fotouczulająco. W celu zapobiegania powstawaniu przebarwień lub alergicznych zmian skórnych odradza się stosowanie olejku cytrynowego, pomarańczowego, neroli, petitgrain, limetkowego, bergamotowego, mandarynkowego czy grejpfrutowego w dniu, kiedy skóra jest eksponowana na słońce. Warto też wziąć pod uwagę obecność takich substancji w perfumach, np. przed wyjściem na plażę.
