Porady ekspertów

Promieniowanie słoneczne, szczególnie z zakresu UVA, ma nieustanny wpływ na naszą skórę. Działa w sposób widoczny, zauważalny w dniu ekspozycji na słońce, ale także długofalowo, dyskretnie wywołując uszkodzenia widoczne po latach. Mimo, że ekspozycja na promieniowanie UV daje korzystne efekty, niestety niesie też za sobą ryzyko powstawania wielu poważnych i nieodwracalnych zmian w obrębie naszej skóry. Aby w mądry sposób korzystać z promieni słonecznych, warto wiedzieć, jakie promieniowanie dociera do naszej skóry, jakie wywołuje efekty i w jaki sposób się przed nim chronić.

Z widma promieniowania docierającego do powierzchni Ziemi z emitującego go Słońca, można wymienić:

1. promieniowanie ultrafioletowe (rumień, opalenizna, oparzenie słoneczne, fotostarzenie, zmiany przednowotworowe i nowotworowe skóry)

2. promieniowanie widzialne (widzenie barw)

3. promieniowanie podczerwone (odczuwalne ciepło, udar słoneczny).

Odpowiedzialne w największym stopniu za odczyny skórne promieniowanie UV można podzielić na trzy zakresy długości:

DZIAŁANIE PROMIENIOWANIA NA SKÓRĘ

Wśród korzystnych efektów działania promieniowania słonecznego można wymienić miejscowe rozgrzanie skóry. Słońce powoduje też uaktywnienie produkcji melaniny, która nie tylko daje efekt opalenizny, ale chroni materiał genetyczny komórek przez powstawaniem w nim mutacji. Kiedy dochodzi do ekspozycji na promieniowanie słoneczne, aktywuje się produkcja „hormonów szczęścia” i witaminy D, odpowiedzialnej m.in. za właściwą budowę kości i działanie przeciwutleniające. Aby skorzystać z dobrodziejstw słońca, wystarczy 15-minutowy pobyt na zewnątrz, oczywiście po zastosowaniu odpowiednich filtrów przeciwsłonecznych.

Negatywnych skutków działania promieniowania UV jest bardzo dużo. Zauważalnym efektem nadmiernej ekspozycji jest pojawienie się rumienia, a także oparzenia słonecznego lub przewlekłych odczynów. Do oparzeń najcześciej dochodzi, gdy promieniowanie UV odbija się od piasku, wody lub śniegu i dociera do nas jego większa niż zwykle dawka. Dlatego tak ważne jest stosowanie wyższych filtrów podczas wakacyjnych wyjazdów. Oparzeniom mogą towarzyszyć obrzęki, płatowe złuszczanie naskórka, a nawet pęcherze.

Za powstawanie rumienia i oparzeń w większości odpowiada promieniowanie UVB, które - mimo że dociera tylko do zewnętrznych warstw skóry - posiada większą energię niż UVA. Maksymalny efekt działania rumieniotwórczego UVB pojawia się zwykle po 12-24 godzinach. Ten typ promieniowania osłabia nasz układ odpornościowy, czyli podnosi ryzyko infekcji bakteryjnych i wirusowych, a także zwiększa skłonność do powstawania zmian nowotworowych.

Promieniowanie UVA odpowiedzialne jest za niszczenie „rusztowania” naszej skóry, a tym samym utratę jej elastyczności i sprężystości. Dochodzi do tzw. fotostarzenia, które w rzeczywistości jest przewlekłym stanem zapalnym, charakteryzującym się suchością skóry, powstawaniem teleangiektazji (trwale rozszerzonych naczyń), słabszym procesem regeneracji, degradacją kolagenu i elastyny. Działanie UVA na skórę predysponuje do powstawania przebarwień, odczynów fotoalergicznych i fototoksycznych, a także przerostu gruczołów łojowych.

JAK SIĘ CHRONIĆ PRZED SZKODLIWYM DZIAŁANIEM SŁOŃCA?

Aby chronić skórę przed negatywnym działaniem promieniowania słonecznego, należy stosować w ciągu dnia preparaty kosmetyczne zawierające filtry przeciwsłoneczne. Filtry to substancje, które mają na celu ograniczenie docierania w głąb skóry promieniowania UV. Mogą działać w dwojaki sposób:

1. filtry chemiczne - wnikają w górne warstwy naskórka i pochłaniają promieniowanie UV; m.in. Mexoryl XL, Parsol, Tinosorb S;

2. filtry fizyczne (mineralne) - pozostają na powierzchni naskórka, tworząc warstwę ochronną odbijającą promieniowanie UV; m.in. tlenek cynku (Zinc oxide), dwutlenek tytanu (Titanium dioxide).

Zaletą filtrów chemicznych jest ich dłuższe pozostawanie na skórze, dlatego są polecane osobom uprawiającym sporty na zewnątrz, a także zażywającym kąpieli. Z kolei filtry mineralne nie wnikają w naskórek i tym samym rzadziej dają reakcje alergiczne, poza tym są mniej fotouczulające. Ten typ filtrów zaleca się do stosowania u dzieci, osób z różnego rodzaju chorobami skóry lub nadmierną wrażliwością, a także u pacjentów, którzy mieli wykonywane na skórze wszelkiego rodzaju zabiegi kosmetyczne i dermatologiczne.

Promieniowanie UV działa na skórę nieustannie, wywołując szereg negatywnych długofalowych efektów, dlatego zaleca się stosowanie filtrów przeciwsłonecznych przez cały rok. Żaden filtr nie daje stuprocentowej ochrony, nawet tzw. blokery (SPF 50+). Dlatego należy pamiętać o podstawowych zasadach bezpiecznego korzystania ze słońca:

1. Unikać ekspozycji na słońce między godziną 10 a 15

2. Około pół godziny przed wyjściem nałożyć dość obficie preparat przeciwsłoneczny na odsłoniętą skórę, szczególnie na twarz, szyję, dekolt i kark

3. Po upływie 2 godzin na zewnątrz ponownie nałożyć preparat ochronny

4. Latem i podczas pobytu w cieplejszych strefach klimatycznych stosować także nakrycia głowy i okulary przeciwsłoneczne

5. Szczególnie chronić skórę przed działaniem słońca po laseroterapii, podczas terapii doustnymi lub miejscowymi lekami fotouczulającymi, po zastosowaniu peelingów

6. Blokery zalecane są osobom z cerą naczyniową, trądzikiem różowatym, chorującym na fotodermatozy, z tendencją do powstawania przebarwień, kobietom w ciąży, osobom z grupy zwiększonego ryzyka występowania raka skóry

Zaleca się stałą kontrolę znamion na skórze. Dlatego raz w miesiącu powinno obejrzeć się całą skórę, zwracając uwagę na przebarwienia, nowe zmiany barwnikowe i stare, które uległy przemianie. Warto skorzystać z doświadczenia specjalisty - lekarz dermatolog może dokładnie przyjrzeć się wszystkim zmianom skórnym przy pomocy dermatoskopu. Co roku organizowana jest akcja Euromelanoma Day, podczas której bezpłatnie wykonywane są badania dermatoskopowe.

mgr Dominika Ragin